کرونا و افسردگی!

پاندمی(Pandemie) کرونا علاوه بر عوارض جسمی، دارای پیامدهای روحی و روانی در زندگی انسان‌ها است. شیوع گسترده این ویروس به عنوان یک حریف ناشناخته و نامعلوم بودن فرجام آن، به اضافه تغییر نحوه زیست انسان‌ها به دلیل تدابیر پیشگیری و مقابله با این ویروس، به طور طبیعی فشارهای روانی روی انسان‌ها اعم از مبتلا و غیرمبتلا بر جا می‌گذارد.
 

اظهارات رسمی

دکتر مینو محرز، عضو کمیته کشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت ایران در 26 فروردین 99 در گفتگو با روزنامه ایران نسبت به افسردگی ناشی از کرونا گفت: «این روزها ما شاهدیم وسواس در سطح جامعه خیلی زیاد شده است. این ایپدمی ناشی از اطلاعات فضای مجازی بوده که متاسفانه به وسواس بیمارگونه در جوانان منجر شده و قدرت عمل را از جوانان گرفته و باعث شده خیلی از آنان از شیوع این بیماری بترسند.»
 
به گفته دکتر محرز «اجرای طرح فاصله‌گذاری فیزیکی و تشویق مردم به در خانه ماندن اگرچه در کاهش مبتلایان تاثیر چشمگیری داشت، اما همه ما نگران درگیری‌های خانوادگی و مشکلات روانی مردم در دوران بعد از کرونا هستیم.»
 
دکتر محرز در مورد تبعات شیوع کرونا بر آینده جامعه ایران هشدار داد و گفت: «من بیشتر از مسائل اقتصادی نگران مسائل روانی مردم هستم. چرا که بعد از آرام شدن موج کرونا باید گروه هایی درباره سلامت روان مردم کار کنند. من معتقدم در آینده نزدیک ما شاهد افسردگی وحشتناکی بین مردم خواهیم بود.»
 
مسئولان بهزیستی هم اعلام کردند که تنش‌های زوج‌ها در زمانه کرونا سه برابر شده است. البته این امر مختص ایران نیست، دبیرکل سازمان ملل نیز نسبت به خشونت خانگی علیه زنان در دوران قرنطینه خانگی هشدار داده بود.
 
این در حالی است که پیش از ماجرای کرونا، وزیر بهداشت درباره شیوع افسردگی و مشکلات و اختلالات روانی در این کشور ابراز نگرانی کرده بود.
 
سعید نمکی در آذرماه 98 با بیان اینکه شمار تخت‌های بیمارستان‌ها پاسخگوی بیماران روحی روانی نیست، افزود، اگر به اندازه کافی بر روی مشکلات روانی فعالیت می‌کردیم، امروز با این مساله روبرو نمی‌شدیم.

سازمان جهانی بهداشت نیز ضمن هشدار نسبت به پیامدهای روانی کرونا، دستورالعمل خاص بهداشتیِ و توصیه‌هایی جهت سلامت روانی ارائه کرده و تاکید کرده است که افراد جامعه باید از یکدیگر حمایت کرده و با افرادی که با کرونا ویروس درگیر هستند مهربان و همدل باشند.
 
همچنین این سازمان ضمن اشاره به انتشار اطلاعات ناصحیح، از مردم درخواست کرد تنها به منابع موثق مراجعه کرده و میزان درگیری با اخباری را که می‌تواند استرس و اضطراب ایجاد کند به حداقل برسانند.
 

تعریف افسردگی

افسردگی Depression)) یک اختلال روانی در فرد است که او را از حالت نشاط طبیعی خارج کرده و دچار بی‌حوصلگی، گوشه گیری، گریز از فعالیت یا بی‌علاقگی و بی‌میلی به امور زندگی می‌کند. افسردگی روی افکار، رفتار، احساسات و خوشی و تندرستی یک فرد تأثیر می‌گذارد.
 
افراد افسرده معمولا احساس ناراحتی، اضطراب، پوچی، ناامیدی، درماندگی، بی‌ارزشی، شرمساری یا بی‌قراری دارند. کم اشتهایی، کم خوابی، خستگی و کاهش انرژی بدن نیز از دیگر عوارض افسردگی است. در شرایط حاد، فرد افسرده ممکن است به خودکشی فکر کند.
 

کرونا و افسردگی

کرونا نه تنها بر اقتصاد و روابط اجتماعی دنیا سایه انداخته، بلکه از نظر روانی نیز تاثیر زیادی بر مردم سراسر جهان گذاشته است. کسانی که پیش از این دچار افسردگی بودند با بحران شیوع کرونا فشار و استرس مضاعفی را تجربه می‌کنند.
 
دلایل افسردگی در اثر کرونا در موارد زیر خلاصه می شود:
1- نگرانی از ابتلا به بیماری کرونا با توجه به ناشناخته بودن و شیوع گسترده کرونا؛
2- نگرانی و اندوه ناشی از ابتلای نزدیکان و آشنایان و مرگ آنان در شرایط دشوار و غریبانه.
3- فشار روانی بیمارانی که ناچار به شرایط قرنطینه یا ایزوله بوده و دوره سختی از تنهایی و افسردگی را تجربه می کنند.
4- سپری کردن مدت طولانی اعضای خانواده کنار یکدیگر در اثر قرنطینه که به پرخاش‌گری و تنش و گاه خشونت، خصوصا علیه زنان و کودکان منجر می‌شود.
5- فشارهای معیشتی و اقتصادی ناشی از قرنطینه و فاصله اجتماعی که موجب رکود و تعطیلی بسیاری از کسب و کارها شده است.
6- بی‌اعتمادی نسبت به سیاست‌ها و عملکرد دولت و اخبار رسانه ملی و تصمیمات رسمی که گاه متفاوت و ضد و نقیض است.
7- بمباران خبری به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، خصوصا اطلاعات غلط و غیرعلمی که در باره کرونا و یا درمان آن ارائه شده و موجب سردرگمی و نگرانی مردم می‌شود.
8- وسواس ناشی از پیشگیری از ویروس کرونا و افراط در استفاده از انواع شوینده‌ها و مواد الکلی که به تدریج آثار روانی روی افراد می‌گذارد.
9- اضطراب ناشی از تعطیلی مراکز آموزشی و عقب‌ماندگی تحصیلی میان دانش آموزان و دانشجویان و والدین.
10- ترک رفتارهایی هم‌چون حضور در مراسم جمعی، آداب مذهبی، دورهمی‌ها، مهمانی‌های خانوادگی، ورزش جمعی و تیمی، خرید با صبر و حوصله، سفر و پیک نیک که آثار روانی و احتمالا افسردگی در میان افراد پدید می‌آورد.
 

راهکارها و توصیه‌ها

1- جبران ارتباطات و پر کردن وقت خالی قرنطینه از طریق فضای مجازی (ارتباط تصویری، گپ، تماشای فیلم و...
2- برنامه ریزی جهت مطالعه کتب مفید به جای مشغولیت به شبکه‌های اجتماعی؛ که خودش باعث تشدید مریضی‌های روانی و افسردگی می‌شود.
3- استفاده از آموزش مجازی برای دانش آموزان و دانشجویان و حتی سایر اعضای خانواده.
4- مثبت‌اندیشی، واقع‌گرایی و کاهش انتظارات یا به عبارتی همرنگ سازی خود با شرایط جدید (قرنطینه، فاصله اجتماعی، مشکلات اقتصادی و...)
5- استمداد از معنویات (ذکر، دعا، نماز، قرائت قرآن و...) جهت تقویت روحیه و ایمان.
6- نرمش و ورزش مرتب حتی در خانه جهت نشاط روحی و جسمی.
7- رژیم غذایی مناسب جهت استفاده از ویتامین های مفید و پرهیز از مواد مضر (کروبوهیدرات، کافئین، چربی ترانس و...).
8- سرگرمی‌های مفید و پرداختن به هنر.
9- گوش دادن به موسیقی آرام بخش.
10- نوشتن یادداشت‌های روزانه حتی ساده‌ترین و پیش ‌پا ‌افتاده‌ترین چیزهایی که به ذهن می‌رسد.
11- برنامه‌ریزی و نظم و همیاری جهت کارهای روزانه در حالت قرنطینه از جمله مشارکت مردان در کارهای منزل و کمک به همسر.
12- استفاده از دارو در صورت افزایش میزان استرس و افسردگی با تجویز پزشک.
 

توصیه هایی به دولت

اتخاذ سیاست مدون و علمی و یکپارچه جهت پیشگیری و مقابله با کرونا و آثار آن؛
1- اطلاع‌رسانی شفاف و واقعی نسبت به کرونا اعم از آمار مبتلایان، قربانیان و نیز اقدامات انجام شده.
2- سیاست امیدبخشی و ایجاد روحیه در میان جامعه به دور از توهم و اغراق؛
3- آموزش و فرهنگ‌سازی نسبت به کرونا و تبعات آن خصوصا آثار روانی با استفاده از کارشناسان مربوطه در رسانه ملی و نیز فضای مجازی.
4- کمک اقتصادی و یارانه‌ای به ویژه به اقشار آسیب‌پذیر و متضرران کسب و کار.
5- تقویت و بهبود بستر فضای مجازی وارائه خدمات مجازی جهت استفاده مخاطبان در قرنطینه.
6- تقویت اعتماد و مشارکت عمومی در مساله کرونا، چرا که این مساله بدون عزم و همبستگی ملی قابل حل نخواهد بود، به ویژه اگر بازه زمانی آن طولانی شود؛
 

دورنما

افسردگی و اختلالات روانی ناشی از کرونا بستگی به بازه زمانی شیوع این ویروس دارد. اگر در کوتاه مدت (طی چند ماه) از بین برود، آثار روانی آن کمتر خواهد بود، زیرا افراد با بازگشت به شرایط عادی، قوا و نشاط خود را بازیافته و ایام محنت کرونا را فراموش خواهند کرد.
 
اما اگر کرونا ویروس قرار باشد مهمان طولانی ما (یک‌سال یا بیشتر) باشد، قضیه متفاوت خواهد بود. در چنین شرایطی تبعات روانی این بیماری تعداد بیشتری از مردم را گرفتار می‌نماید و از طرفی، آثار مخرب‌تری بر روح و روان آدمیان برجا می‌نهد.
 
مساله مهم آن است که افراد آمادگی تطبیق شرایط زندگی خود را حتی با بدترین سناریوهای ممکن داشته باشند. این آمادگی در کنار تمهیداتی که برای مقابله با کرونا و آثار مختلف آن اندیشیده می‌شود، تا حد زیادی از تبعات روانی ویروس در میان افراد جامعه خواهد کاست.